Omgaan met wrok

Wrok koesteren tegen iemand is niet anders dan een stille vorm van haat. Een haat die er al jaren kan zitten. En dat gaat veel dieper dan je denkt. Wrok koesteren tegen iemand is meestal het gevolg van onrecht wat je is aangedaan. En je hebt dan de neiging om op de een of andere manier wraak te gaan nemen. Je wilt je gevoelens van onrecht dan tegen die ander gaan gebruiken. Dat dit al veel ellende veroorzaakt heeft mag duidelijk zijn. Wrok is dan ook veel erger dan een keer boos zijn op iemand. Nee, wrok is iets wat zich diep in je ziel kan vastzetten en het laat zich soms heel moeilijk verwijderen. En hoe langer dit proces in gang is, des te moeilijker het voor iemand wordt om hier los van te komen.

Inhoud:

• Inleiding
• Voorbeelden uit de Bijbel
• Een les voor ons
• Ongeoorloofd gedrag
• Hoe kun je helpen
     Berouw en vergeving
     Verzoening brengen
     God is bezig
     Gods kracht
• Even doorpraten
• Teksten voor studie

Inleiding

Mensen kunnen elkaar zo kwetsen dat er heel gemakkelijk een diepe wrok of bitterheid ontstaat. Sarcastische uitlatingen, boze en vijandige gedachten zijn dan ook heel normaal. Dit is het resultaat van vijandigheid die er ontstaat wanneer je lelijk behandeld wordt. En of je het nu leuk vindt of niet, het doet dingen met je, waar je niet op bedacht bent. Wrok wat niet wordt opgelost gaat zeker een eigen leven lijden van woede en boosheid. En de gevoelens die je dan ontwikkeld kunnen behoorlijk uit de hand lopen. Er is je toch iets aangedaan, je bent toch verkeerd behandeld? En dat vraagt om een reactie.

Wrok gaat altijd met onze emoties op de loop. Want dergelijk gevoelens van diepe pijn moeten zich kunnen uiten. Het heeft een uitlaatklep nodig. Die ander heeft je vernederd of misschien ben je misbruikt. Er kunnen allerlei redenen zijn waardoor je een diepe wrok tegen iemand kunt ontwikkelen. En het recht in eigen handen nemen, is een gedachte die steeds meer bezit van je gaan nemen. En de wortel van onvergevings-gezindheid groeit dan heel snel uit tot een dikke boom. Het kan een levenshouding worden speciaal gericht tegen iemand of meerder personen.

Maar tegen wie is het eigenlijk gericht? Ja, die ander natuurlijk, die heeft het veroorzaakt. Maar bedoelen we daar in de praktijk ook niet een beetje God mee? Want die had het toch wel kunnen voorkomen? Hij heeft er niets aan gedaan. En zo kan de schuld heel gemakkelijk bij de ander of bij God neergelegd worden. Want laten we eerlijk zijn er moet toch een zondebok gevonden worden? Maar kunnen we dat zelf ook zijn? Hebben wij soms ook niet een groot of klein aandeel in de eigen problemen? Soms niet en soms wel. Dit moet je voor jezelf maar eens uitzoeken.

Wat mij zeer duidelijk is, is dat gevoelens van wrok het leven van beide partijen beïnvloed. Het kan uitgroeien tot een jarenlange haatverhouding met iemand. En zou dit bevorderlijk zijn voor beiden? Ik denk het niet. Want het tast je gezamenlijke levensvreugde aan. Het zal je relatie met God verstoren. Het contact met familie, vrienden, kerk en medegelovigen kun je erdoor verliezen. Wrok wat niet wordt opgelost maakt je tot een geïrriteerde persoonlijkheid. Ontevredenheid, stress, slapeloosheid, overspannenheid, geestelijke en of lichamelijke vermoeidheid, echtscheiding, enzovoort, kan je allemaal overkomen.

Billy Graham zegt:

'De Bijbel verbiedt ons niet ongenoegen met iets te hebben, maar het stelt twee grenzen. De eerste is dat we boosheid vrij moeten houden van bitterheid en haat. De tweede is dat u dagelijks bij uzelf nagaat of u kwaadaardige gevoelens koestert. Er is een oud Latijns spreekwoord: 'Wie boos naar bed gaat, slaapt met de duivel.' Natuurlijk, er zijn veel dingen in het leven die ons irriteren. Dat worden uitstekende kansen voor satan om ons tot kwade passies te verleiden.' (einde citaat)

Het woord ‘wrok’ kan op verschillenden manieren worden weergegeven. Zo kunnen we het vertalen met; ‘haten, hatelijk wederstaan, bestrijden, vijandig bejegenen, wreken, wrok koesteren’. En wie de moeite neemt om er andere vertalingen op na te slaan, zal zien dat deze begrippen door elkaar gebruikt worden. Voor alle duidelijkheid zal ik het woord wrok gebruiken.

Voorbeelden uit de Bijbel

De kracht van wrok of bitterheid is groter dan je denkt. Het is als onkruid en de wortels kunnen zich razend snel verspreiden. De Bijbel waarschuwt ons dat we hier goed mee om moeten gaan. Laten we eens een paar teksten bekijken.

“En Esau koesterde wrok tegen Jakob om de zegen, waarmede zijn vader hem gezegend had, en Esau zeide bij zichzelf: De dagen van de rouw over mijn vader zijn aanstaande; dan zal ik mijn broeder Jakob doden” GENESIS 27:41 NBG.

“Zal Hij immer toornen, of voor altoos de wrok behouden? Zie, zo spreekt gij, maar gij doet het kwade en maakt u daarin sterk” JEREMIA 3:5 NBG.

Bij Esau zien we dat hij ontzettend boos was op zijn broer. Maar het was een stommiteit van zichzelf. Want wie geeft nu zijn eerstgeboorterecht weg voor een bord soep? We zien hier dat jaloerse woede hem verblind en dat wrok hem zover brengt dat hij zijn bloedeigen broer wil vermoorden. In de tekst uit Jeremia zien we dat het volk weet dat God niet altijd toornig zal blijven. Maar ondanks dit feit gaan ze gewoon door met die zonden, wat voor God een aanleiding was om wrok tegen hen te koesteren. Ze namen God niet serieus, ze bagatelliseerden hun eigen zonden en misten hierdoor de kans op verandering en herstel. Zondigen is niets anders dan een aanval tegen God en zijn woord. Vandaar dat God ook kan haten of een wrok kan koesteren.

Een andere tekst zegt:

“Zorg ervoor dat niemand zich de genade van God laat ontgaan, dat er geen giftige kiem opschiet die onrust veroorzaakt en met zijn bitterheid velen besmet” HEBREEËN 12:15.

Bitterheid is hier het gevolg van een giftige kiem die kan ontstaan omdat iemand de genade van God opzij zet voor andere belangen. Het woord ‘bitterheid’ is hier afgeleid van een woord wat, ‘puntig, scherp of bittere smaak’ betekent. Deze waarschuwing moeten we dan ook zeer ernstig nemen, want de opdracht was om op elkaar toe te zien. Zie HEBREEËN 10:24. De gemeente leden moesten dus acht geven dat niemand de genade van God zou verliezen. Want het resultaat hiervan was dat er een giftige kiem kon ontstaan die ook anderen zal besmetten. Letterlijk staat er; ‘dat er niet enige wortel van bitterheid omhoog groeiende moeite veroorzaakt’.

Een giftige kiem brengt vruchten voort die heel de gemeente kan besmetten. Sterker nog, die heel de gemeenten kan verwoesten. Met dit in gedachten moeten we dit vers lezen. Dat is de waarschuwing waar het omgaat. Als je dit begrijpt is het dan vreemd dat er mensen met wrok rondlopen, omdat ze door anderen zijn aangestoken met een virus van bitterheid? Wanneer onze eigen wrok niet wordt opgelost zullen we altijd anderen besmetten met die wrok. Jezus zegt; ‘de boom zul je kennen aan zijn vruchten’. Vgl. MATTHÉÜS 12:33. Zonden of dwaalleer zijn dan ook zeer besmettelijk.

Paulus schrijft aan de gemeente in Corinthe: “Weet u niet dat al een beetje desem het hele deeg zuur maakt” 1 CORINTHIËRS 5:6. Zie ook GALATEN 5:9. Een kleine kiem, een beetje zuurdesem, kan dus grote gevolgen hebben. Wrok is ook zo’n grillige wortel. Het groeit, voordat je het weet, in alle lagen van je bestaan. Heel je gedrag, je manier van spreken over anderen wordt erdoor beïnvloed.

“Doe alle wrok, woede en haat uit uw leven weg. Vloek niet, maak geen ruzie en beledig elkaar niet; vermijd alles wat slecht is” EFEZIËRS 4:31 HB.

In de NBG vertaling staat het zo:

“Alle bitterheid, gramschap, toorn, getier en gevloek worde uit uw midden gebannen, evenals alle kwaadaardigheid”.

Dit vers laat zien dat er hier ook sprake is van een, ‘omhoog groeiende giftige kiem’. Want we zien hier een aantal woorden staan die voortkomen uit dat ene woord, ‘wrok’. Het begint met wrok als uitvloeisel van wat anderen je hebben aangedaan. Dit leidt tot woede en haat, gevolgd door getier wat zich uit in schreeuwen of schelden. Het toppunt van dit alles vormt het (ver)vloeken van de ander of zelfs van God. Het zal duidelijk zijn dat die giftige kiem verwijderd moet worden, want het vergiftigd de omgeving. Vandaar de radicale vermaning van Paulus. Zie ook JACOBUS 1:21; 1 PETRUS 2:1; KOLOSSENZEN 3:8.

Wanneer we het verhaal van de Israëlieten volgen tijdens hun uittocht uit Egypte dan zien we een telkens terugkerende vorm van opstand, wrok of bitterheid. En Mozes kreeg er telkens behoorlijk van langs. Gezien hun achtergrond is dit niet zo verwonderlijk. Hun uitbuiting en onderdrukking had hun geleerd om te mopperen en een wrok te koesteren tegen hun onderdrukkers. Het had van hen andere mensen gemaakt. Ze dachten net als hun onderdrukkers. Het was een verbitterd volk geworden door alles wat hen was aangedaan.

“Maar hoe meer de Israëlieten onderdrukt werden, des te talrijker werden ze. Ze breidden zich zo sterk uit dat de Egyptenaren een afkeer van hen kregen. Daarom beulden ze hen af en maakten ze hun het leven ondraaglijk met zwaar werk: ze moesten stenen maken van klei en op het land werken, en ze werden voortdurend mishandeld” EXODUS 1:12-14.

Probeer je eens voor te stellen wat dit met jezelf zou doen. Het is dan ook heel begrijpelijk dat hun reis door de woestijn niets anders is, dan het volk weer tot ‘andere mensen’ te maken. In die woestijn verloste God hun niet alleen van de onderdrukkers, maar ook van het ‘Egyptische denken’ in hun hart. Het was Gods reinigingsproces voor Zijn volk.

Een les voor ons

Wie deze geschiedenis een beetje kent zal ontdekken dat het begrijpelijk is dat de Israëlieten zo reageerden. En God, Hij had geduld, hij zegende en bestrafte en corrigeerde het volk net zo lang tot ze er klaar voor waren om het ‘beloofde land’ in bezit te nemen. Maar onderweg moesten ze veel leren over reiniging en heiliging. Ze moesten weer gaan ontdekken wie God was. Een God die er naar verlangde om te wonen temidden van een volk dat geen wrok meer koesterde. Tijdens hun reis naar het beloofde land confronteerde God hen steeds met hun verleden. Ze waren nog maar net de Rode zee doorgetrokken toen het gemopper begon. Het drinkwater wat ze ontdekten was bitter en daarom niet te drinken. Was dit een herinnering aan hun eigen bitterheid? Maar Gods genade, in de vorm van een stuk hout, reinigde het water van de bitterheid en het smaakte zoet. Zie EXODUS 15:22-27. Dit was een duidelijke les voor hen. Alleen Gods voorzienigheid kon hun verlossen van het oude Egypte in hen.

Dit is ook een les voor ons. Wanneer wij onze wrok belijden, gaat God ons helen en mogen we Zijn genezing ontvangen. Een genezing die vaak veel dieper gaat dan we denken. Door ongelukkige omstandigheden kun je veranderen in een mens dat vol zit met wrok. Maar ben je gelukkig wanneer je de ander laat boeten voor wat jou is aangedaan? Het lucht misschien even op, maar je hart is verwond en alleen echte vergeving kan je van wrok reinigen. Vgl. MATTHÉÜS 5:38-44. De praktijk leert ons dat wrok vaak ontstaat door mensen die ons het meest dierbaar zijn. Tussen ouders en kinderen, en tussen de ouders onderling. We moeten respectvol met elkaar omgaan. En dat kan wanneer we het belang van die ander boven ons eigen belang stellen in gehoorzaamheid aan God.

“Vaders, maak uw kinderen niet verbitterd, maar vorm en vermaan hen bij het opvoeden zoals de Heer dat wil” EFEZIËRS 6:4.

Zie ook KOLOSSENZEN 3:21 “vit niet op uw kinderen”. In sommige vertalingen staat, “verbittert uw kinderen niet”.

“Mannen, heb uw vrouw lief en wees niet bitter tegen haar” KOLOSSENZEN 3:19.

Het boek spreuken geeft ons een aantal teksten, die duidelijk maken wat wrok met ons doet.

“Een verongelijkte broer is ontoegankelijker dan een vesting; een ruzie is als de grendel op de poort van een burcht” SPREUKEN 18:19 GNB.

“Een vrolijk hart brengt een lach op het gezicht, een verdrietig hart pijnigt de geest” SPREUKEN 15:13.

“Een vrolijk hart bevordert een goede gezondheid, een sombere geest verzwakt het lichaam” SPREUKEN 17:22.

“Door geestkracht overwint een mens zijn ziekte, maar wie geneest een zieke geest” SPREUKEN 18:14.

Dat is wat wrok kan doen; ‘het zet mensen op slot, het pijnigt je geest en het verzwakt je gezondheid. En de vraag is dan; ‘maar wie geneest een zieke geest?’ Wie zal je genezen van wrok? Daar zal een ‘vernieuwde geestkracht’ aan te pas moeten komen. Een ‘geestkracht die door de heilige Geest wordt aangestuurd. In relaties zijn we over en weer verantwoordelijk voor elkaar. We behoren elkaar lief te hebben te bemoedigen en eerlijk te zijn. Daarom is het belangrijk voortdurend te letten op de verhoudingen binnen het huwelijk, gezin, familie, je gemeente, je werk, enz. En stel jezelf dan de vraag; ‘ga ik zó met mijn naaste om, zoals God het bedoeld heeft?’

Ongeoorloofd gedrag

Je hebt altijd mensen die situaties naar hun eigen hand willen zetten. En ze verwachten dat je altijd zult voldoen aan hun verwachtingen. Ze houden nooit eens rekening met de ander. In alles gaan ze hun eigen weg. Deze mensen reageren zo omdat ze bang zijn om zelf afgewezen te worden. In de praktijk zijn dit de mensen die heel snel met wrok zullen rondlopen. Omdat die ander niet voldoet aan hun verwachting. Hierdoor ervaren ze pijn of voelen zich beledigd. De wrok die hierdoor ontwikkeld wordt kan heel diep komen te zitten. Jarenlange uitingen van wrok en zelfs wraak zijn geen uitzondering.

Wanneer je met dergelijke mensen in aanraking komt moet je oppassen dat het jezelf niet besmet. Want door steeds maar weer hun (aan)klachten te moeten aanhoren kun je zomaar verstrikt raken in hun verhaal. En partij kiezen is nooit een optie. Zorg dat je alleen de Bijbelse oplossingen aandraagt. Dat biedt voor jou bescherming en voor hun een oplossing.

Het is bekend dat in de pastorale zorg het percentage van wrokachtige gevoelens erg hoog ligt. Hoe hoog is niet met zekerheid te zeggen omdat de gevolgen van wrok sterk uiteenlopen. Maar het is steeds wel een mengeling van boosheid, teleurgesteld zijn, agressief of wraakzuchtig gedrag vertonen. Ze voelen zich niet begrepen en het feit wat ze een ander aandoen dringt maar moeilijk tot hen door. En de overtuiging dat ze zonden begaan tegen hun naaste zegt hen heel weinig. Hun gevoelens zijn vaak jaren verstopt en hebben zich spijkerhard gemaakt. Alleen de liefde van Jezus kan dit losweken uit de bodem van hun ziel. Daarom is het goed om Gods woord te gebruiken als een spiegel, zodat ze leren zien waar het fout is gegaan. Dan kunnen ze ontdekken waar het zondige van hun probleem zit.

“Maar nu mag er bij u geen sprake meer zijn van bitterheid, woede en boosaardigheid, van roddel en vuile taal” KOLOSSENZEN 3:8 HB.

Paulus bedoeld dat we dergelijke dingen moeten afleggen, want dit hoort niet bij het ‘nieuwe leven’ thuis. We behoren ons te richten op dingen die overeenkomen met het volgen van Jezus. We moeten de ander dus herinneren aan hun toewijding, hun keuze, die ze gemaakt hebben om Christus te volgen. Natuurlijk is dit moeilijk wanneer iemand emotioneel of geestelijk verwond is. Wanneer ze leven achter een onzichtbare barrière. Maar als er, ‘honger naar echtheid’ is, zal men bereid zijn om zichzelf te laten zien voor het aangezicht van God. Maar daar gaat soms een heel proces aan vooraf.

Ieder mens heeft behoefte aan vriendschap. Ook mensen met wrok. Maar vreemd genoeg sluiten ze sneller contact met gelijkgestemden dan met mensen die hun positief zullen beïnvloeden. De angst om afgewezen te worden is dan ook heel groot. Het foute in de mens zien ze eerder dan het goede. Anderen veroordelen is gemakkelijker dan schuld te bekennen. Ze kraken de ander af op grond van maatstaven waar ze zichzelf ook niet aan houden. Hun gemoedsgesteldheid is er een van extase naar depressie. Met sommige mensen hebben ze een ‘haat liefde verhouding’. Veel van dit soort kenmerken zullen we tegenkomen bij mensen die worstelen met wrok.

Wrok leidt uiteindelijk naar ongeoorloofd gedrag. Lees het verhaal van koning Saul en David en zie waar het toe kan leiden. Lees 1 SAMUËL 18 en 19. Saul beredeneerde zijn beledigde gevoelens en dacht dat het volkomen rechtvaardig was om David te doden. Maar het was een strijd tegen God en dat begreep koning Saul niet. Hij kon zichzelf er niet meer toe dwingen de dingen te zien binnen het plan wat God met zijn leven had. Die weigering werd hem uiteindelijk fataal.

Hoe kun je helpen

We kunnen altijd de ander tot hand en voet zijn. Het is zelfs een opdracht om elkaar te helpen. Maar hoe reageren we op de ander als het wat moeilijker gaat? God zegt, lijdt in alles mee, in blijdschap en verdriet. Maar helaas werkt dit niet altijd zo. We verheugen ons gemakkelijker met mensen die het goed gaan, dan met hen die verdriet hebben. We nemen veel te snel afstand van mensen die ‘even’ niet meer in ons systeem passen. Maar hoe ziet Gods systeem eruit? Gods woord laat zien dat er geen ruimte is voor ‘individualistisch christendom’. Wederzijdse zorg ligt bij God op een zeer hoog niveau, maar zeker niet onbereikbaar voor ons. God heeft in Jezus Zijn liefde met ons gedeeld en door de heilige Geest in onze harten uitgestort. Zie ROMEINEN 5:5. Wij hebben dus geen enkel recht om die liefde niet met anderen te delen. Lees 1 CORINTHIËRS 12:12-31 er maar eens op na.

“Elk deel moet voor de andere delen van het lichaam zorgen. Als één deel lijdt, lijden de anderen mee. En als één deel geëerd wordt, zijn de andere delen daar even blij mee als hij” 1 CORINTHIËRS 12:26 HB.

We citeren deze tekst vaak, maar praktiseren we het ook? Begrijp me goed ik val niemand aan. Maar als we een onderdeel van Gods systeem niet toepassen is het dan verwonderlijk dat ‘de gemeente’ er in zijn geheel op achteruit gaat? Als ik belangrijker ben dan die ander moet ik eens goed in Gods spiegel kijken. Dan zal ik mijn trots moeten belijden als een kwaad wat tot verdeeldheid lijdt. Laten we dus toezien op onszelf om zo de ander tot hand en voet te kunnen zijn.

Misschien kunnen de volgende tips je op weg helpen.

Berouw en vergeving

Wrok is een ernstige zonde waarvan men zich moet bekeren. Wanneer dit gebeurd zal dit ook helende gevolgen hebben op oorzaken die het gevolg zijn van wrok. Berouw is een essentiële stap om tot vergeving en overwinning te komen.

“Belijden we onze zonden, dan zal hij, die trouw en rechtvaardig is, ons onze zonden vergeven en ons reinigen van alle kwaad” 1 JOHANNES 1:9.

Dit is de allerbelangrijkste stap die gemaakt kan worden in het proces van heling. Het is de meest ‘bevrijdende stap’ die ons weer in de tegenwoordigheid van God brengt. Berouw en vergeving zijn een effectief medicijn tegen alle vormen van wrok.

Verzoening brengen

Verzoening is het middel om mensen weer bij elkaar te brengen. Neem dus het initiatief om met berouw en vergeving de ander te benaderen. Laat zien dat het je menens is. Soms kost dit tijd, want die ander moet er ook aan toe zijn. daarom is het belangrijk dat je je goed voorbereid. Heb begrip als dit proces langer duurt dan je gedacht had.

God is bezig

“Eén ding weten wij: Voor wie Hem liefhebben laat God alles meewerken voor hun bestwil, want Hij heeft een plan met hen” ROMEINEN 8:28 HB.

God laat alles meewerken voor hun bestwil. Dit omvat alle dingen, ook je wrok en wat hiermee samenhangt. Ik zeg niet dat alles wat je meemaakt goed is. Zonde is zonde en daar moet je van verlost worden. Maar door Gods ingrijpen, kunnen de dingen ten goede worden gekeerd. Zo bereiken we Gods doel en Zijn plan met ons leven.

Gods kracht

“Beken elkaar uw zonden en bid voor elkaar, dan zult u genezen. Want het gebed van een rechtvaardige is krachtig en mist zijn uitwerking niet” JAKOBUS 5:16.

In eigen kracht zullen we niet veel verder komen. Verlossing van wrok, daar moeten we Gods richtlijnen voor volgen. Door zonden te belijden maken we de weg vrij voor Gods kracht. Een gereinigd hart zal dan ook bevrijding en genezing ervaren. En dat die genezing meer dan nodig is zien we uit het feit, dat wrok een verwoestende uitwerking kan hebben. Daarom is deze oefening van zonden belijden en voor elkaar bidden, van levensbelang.

“Broeders en zusters, als een van u afdwaalt van de waarheid en een ander laat hem daarheen terugkeren, dan mag hij weten: wie een zondaar van het dwaalspoor terugbrengt, redt hem van de dood en wist tal van zonden uit” JACOBUS 5:19-20.

Dit is geloof in actie. Het laat zien dat de gemeente een ‘dienende’ gemeente is. De gemeente behoort een voorbeeld te zijn van de hemel op aarde. Dat wil zeggen dat wij het ‘hemelse’ in verbinding brengen met wat verloren dreigt te gaan. Dat we hart hebben voor de nood van die ander. Zo is Gods woord niet alleen voor de zondag of voor thuis na het eten, nee, het moet handen en voeten krijgen. Welke handen en voeten, de onze!

Even doorpraten

• Ik heb het al eerder genoemd, maar partij kiezen is nooit een optie. Probeer je niet emotioneel te verbinden aan het probleem. Laat boven alles duidelijk zijn dat Gods Woord een antwoord heeft. Zoek er samen naar.

• Probeer de ander duidelijk te maken dat wrok altijd tegen Gods wil ingaat. Het is zondig gedrag waarmee dient afgerekend te worden.

• Wanneer er begrip is dat wrok zondig is kunnen er vervolgstappen ondernomen worden. Maak daarom als eerste verzoening bespreekbaar, om met anderen in het reine te komen. Verticale en horizontale verzoening vormen samen het volbrachte werk van Jezus.

• Vraag of de ander begrijpt dat de tot stand gebrachte verzoening ook geestelijke en soms ook lichamelijk herstel brengt. Soms zie je dit niet direct omdat de wrok zich niet zo gemakkelijk laat verwijderen. Zoek naar de oorzaken die dit tegenhouden en ruim dit op. Is alles met Gods hulp in het reine gebracht dan is er sprake van een, ‘schoon geweten’. De schuld is dan weg maar de vrijheid van die schuld moet dan nog ervaren worden.

• Bidt samen voor een diepere vervulling met Gods liefde en met Zijn Geest. Hierdoor worden de dingen van God beter begrepen, juist in het proces van verzoening.

Teksten voor studie

• SPREUKEN 4:23; LUCAS 6:45.

• MATTHÉÜS 6:14-15; EFEZIËRS 4:32; KOLOSSENZEN 3:13.

• ROMEINEN 12:14-19; 1 PETRUS 3:9; SPREUKEN 20:22.

• HEBREEËN 12:14-15; ROMEINEN 6:22; ROMEINEN 14:19; DEUTERONOMIUM 29:18.

• 1 PETRUS 2:23; JESAJA 53:7.

Maak van deze teksten aantekeningen. Het zal je helpen in het herstel van de gevolgen van wrok maar ook in je stille tijd.

Ik wens je Gods zegen